Μουσεία - Μνημεία - Μοναστήρια

 Η ιστορία της Λέσβου χάνεται στις αρχές της πρώτης χιλιετίας π.Χ. Τα ερείπια ναών, λουτρών, επαύλεων, εκκλησιών, κάστρων χαράζουν πάνω στο τοπίο του νησιού την μαρτυρία αιώνων και πολιτισμών που έχουν χαθεί για πάντα. Τα ποιήματα της Σαπφώς και του Αλκαίου, η λύρα του Αρίωνα, τα λόγια του Θεόφραστου ενώνονται με τα ποιήματα του Ελύτη και τις ζωγραφιές του Θεόφιλου Στην περιοχή της Μυτιλήνης μπορεί κανείς να επισκεφτεί τα Αρχαιολογικά Μουσεία (παλαιό και νέο). Στο πρώτο σ’ ένα νεοκλασικό κτίριο των αρχών του αιώνα, εκτίθενται ειδώλια, κεραμική και κοσμήματα από την Προϊστορική ως τη Ρωμαϊκή εποχή. Το νέο μουσείο, ένα σύγχρονο κτίριο στην περιοχή Κιόσκι, στεγάζει μόνιμη έκθεση με θέμα «Η Λέσβος από την Ελληνιστική στην Ρωμαϊκή Εποχή» με ψηφιδωτά δάπεδα και τοιχογραφίες από επαύλεις, χρηστικά αντικείμενα και γλυπτά. Το Βυζαντινό Εκκλησιαστικό Μουσείο κοντά στον Άγιο Θεράποντα έχει σημαντική συλλογή εικόνων και εκκλησιαστικών σκευών Κοντά στην Μυτιλήνη, μέσα σ’ έναν ελαιώνα στην Βαρειά, όπου γεννήθηκε ο εμπνευσμένος εκδότης Στρατής Ελευθεριάδης - Τεριάντ, βρίσκεται το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης Τεριάντ. Ο Τεριάντ ήταν ο πρώτος που εξέδωσε έργα κορυφαίων καλλιτεχνών του 20ού αιώνα σε βιβλία τέχνης. Οι εκδόσεις αυτές καθώς και πρωτότυπα έργα στεγάζονται στο Μουσείο. Πρόκειται για μία σημαντικότατη συλλογή, η οποία περιλαμβάνει έργα των Chagall, Giacometti, Lecorbusier, Leger, Matisse, Miro, Picasso, Τσαρούχη κ.ά. Δίπλα ακριβώς ένα λιτό κτίσμα στεγάζει το Μουσείο Θεοφίλου. Τα έργα του λέσβιου λαϊκού ζωγράφου Θεόφιλου Χατζημιχαήλ, που έχουν σαν πηγή έμπνευσης τη μυθολογία, την ιστορία και την φύση διακρίνονται για τον αυθορμητισμό, την εκφραστικότητά τους και τον πλούτο χρωμάτων. Μετά τον θάνατό του ο ζωγράφος έτυχε μεγάλης αναγνώρισης Στον λόφο ανάμεσα στο βόρειο και το νότιο λιμάνι της Μυτιλήνης βρίσκεται το Κάστρο, ένα από τα μεγαλύτερα και ισχυρότερα της Ανατολικής Μεσογείου. Χτισμένο στους χρόνους του Ιουστινιανού ανοικοδομήθηκε αργότερα από τους Βυζαντινούς, τους Γενουάτες και τους Τούρκους. Απέναντι από το κάστρο βρίσκεται το Αρχαίο Θέατρο ένα από τα μεγαλύτερα της αρχαιότητας με χωρητικότητα 15.000 άτομα, φημισμένο για την ακουστική του. Κοντά στην Μυτιλήνη, στην Μόρια, υψώνονται επιβλητικά τα τόξα του Ρωμαϊκού Υδραγωγείου ενός τεχνολογικού επιτεύγματος των πρώτων μ.Χ. αιώνων που ξεκινούσε από την Αγιάσο και προμήθευε με νερό την Μυτιλήνη. Στην Θερμή εμφανή είναι τα ερείπια ρωμαϊκών λουτρών και μέλη αρχαίου ναού αφιερωμένου στην θεά Άρτεμη. Πάνω από τον Μόλυβο δεσπόζει εντυπωσιακά το Κάστρο του. Χτισμένο από τους Βυζαντινούς, ολοκληρώθηκε από τους Γενουάτες και διατηρείται σήμερα σε πολύ καλή κατάσταση. Η Αρχαιολογική Συλλογή Μήθυμνας στεγάζεται στο κτίριο του παλιού Δημαρχείου και περιλαμβάνει ευρήματα αρχαιολογικών ανασκαφών από την ευρύτερη περιοχή από τον 4ο π.Χ. μέχρι τον 6ο μ.Χ. Ένα μικρό Κάστρο, με περίτεχνη αραβική διακόσμηση χτισμένο από τους Τούρκους το 1757 υπάρχει στο Σίγρι. Ανατολικά του Σιγρίου διακρίνονται τα ερείπια της Αρχαίας Άντισσας. Λίγο πριν την Καλλονή βρίσκεται ο Ναός των Μέσων, αιολικό κέντρο λατρείας με ερείπια Ιονικού ναού. Τα τελευταία χρόνια πραγματοποιήθηκαν σημαντικές εργασίες ανάδειξης του ναού και αξίζει ο επισκέπτης να δει από κοντά τον σημαντικό αυτό αρχαιολογικό χώρο. Κοντά στην Αγία Παρασκευή ο Παλαιοχριστιανικός ναός του Χαλινάδου, το αρχαιότερο κτίσμα στο νησί. Στο μυχό του κόλπου Καλλονής είναι βυθισμένη η αρχαία πόλη Πύρα Στο νησί υπάρχουν πολύ ενδιαφέροντα μοναστήρια. Σε μια πλαγιά κατάφυτη από ελιές στην Θερμή βρίσκεται η Μονή Αγίου Ραφαήλ ένα από τα σημαντικότερα προσκυνήματα του νησιού. Στον Μανταμάδο βρίσκεται η Μονή Ταξιαρχών, πέτρινο μοναστήρι με την ανάγλυφη εικόνα του Ταξιάρχη Μιχαήλ που είναι δεμένη με την ιστορία του νησιού. Στα ριζά του βουνού κοντά στην Καλλονή βρίσκεται η Μονή Λειμώνος - Αγίου Ιγνατίου χτισμένη το 1523. Το Καθολικό της είναι επιβλητικό ενώ μέσα στον περίβολο της μονής είναι χτισμένα πολλά εκκλησάκια. Επίσης λειτουργεί Μουσείο Εκκλησιαστικής Τέχνης και Γεωλογικό Μουσείο. Στην πλαγιά ενός βουνού κοντά στην μονή Λειμώνος βρίσκεται η Μονή Μυρσινιώτισσας. Σε ένα γαλήνιο τοπίο με πλατάνια κοντά στην Βατούσα βρίσκεται η μονή περιβολής., η οποία έχει ενδιαφέρουσες τοιχογραφίες. Σ’ ένα φαράγγι περιτριγυρισμένη από βελανιδιές και πλατάνια και ηφαιστειακά πετρώματα στα Β.Δ. της Ερεσού βρίσκεται η Μονή Πιθαρίου. Χτισμένη το 800 μ.Χ. στην κορυφή του όρους Όρδυμνος μεταξύ Άντισσας και Σιγρίου η Μονή Υψηλού έχει μοναδική θέα και διαθέτει εκκλησιαστική συλλογή. Μέσα σε πυκνή βλάστηση κοντά στον Πολιχνίτο βρίσκεται η Μονή Δαμανδρίου επίσης με αξιόλογες τοιχογραφίες Εκκλησίες που παρουσιάζουν ενδιαφέρον είναι η Παναγία Τρουλωτή στην περιοχή Άνω Πύργοι Θερμής. Χτισμένη τον 14ο αιώνα με εντοιχισμένα αρχιτεκτονικά μέλη αρχαιότερων κτισμάτων είναι από τα παλαιότερα χριστιανικά κτίσματα του νησιού. Η Παναγία Αγία Σιών στην Αγιάσο είναι σημαντικό προσκύνημα του νησιού. Η εικόνα την οποία η παράδοση λέει ότι φιλοτέχνησε ο Ευαγγελιστής Λουκάς, μεταφέρθηκε από την Ιερουσαλήμ το 803. Στο προαύλιο υπάρχει εκκλησιαστικό μουσείο. 114 σκαλοπάτια λαξευμένα πάνω στον βράχο, στον οποίο οφείλει το όνομά της η Πέτρα οδηγούν στην Παναγία Γλυκοφιλούσα. Στο γραφικότατο λιμανάκι Σκάλα Συκαμιάς βρίσκεται η Παναγιά η Γοργόνα. Οι εκκλησίες όλων των χωριών έχουν μεγάλο ενδιαφέρον. Με ξυλόγλυπτα ή πέτρινα τέμπλα και εξαιρετικές αγιογραφίες, αξίζει να τις επισκεφθείτε [Πηγές: Τουριστικά Φυλλάδια Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Λέσβου]